Πόσοι Έλληνες έχασαν τη ζωή τους στην Ελληνική Επανάσταση το 1821;

Πόσοι Έλληνες πέθαναν για την ελευθερία το 1821; Οι αριθμοί είναι θολοί, αλλά το αίμα που χύθηκε ήταν πραγματικό Η Ελληνική Επανάσταση του 1...

Μεγάλη ημέρα για το Έθνος: Οι Έλληνες επαναστάτες καταλαμβάνουν την Καλαμάτα το 1821

Στάικος Σταϊκόπουλος: Ο ήρωας πορθητής του Παλαμηδιού κατέληξε επαίτης στην ελεύθερη Ελλάδα-Η κατάθλιψη, η φυλάκιση και το τραγικό τέλος…

Η θεωρία ότι ο Τσόρτσιλ «προκάλεσε» τη γερμανική εισβολή στην Ελλάδα - Πού βασίζεται

Πόσοι Έλληνες πέθαναν για την ελευθερία το 1821; Οι αριθμοί είναι θολοί, αλλά το αίμα που χύθηκε ήταν πραγματικό

Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 είναι από τα λίγα ιστορικά γεγονότα που στοιχειώνουν ακόμη και σήμερα τη συλλογική συνείδηση ενός λαού. Αλλά πίσω από τα συνθήματα, τις επετείους και τις ηρωικές μορφές, υπάρχει ένα απλό, σκληρό και σχεδόν αμίλητο ερώτημα: πόσοι Έλληνες πέθαναν στην Επανάσταση; Πόσοι πραγματικά χάθηκαν στα βουνά, στα οχυρά, στις πολιορκίες, στα νησιά, στις σφαγές, στα μπουντρούμια, στις θάλασσες; Και γιατί είναι τόσο δύσκολο να μάθουμε έναν αριθμό;

Το πρώτο πρόβλημα είναι η ίδια η φύση του αγώνα. Η Επανάσταση δεν ήταν ένας οργανωμένος πόλεμος μεταξύ δύο τακτικών στρατών. Ήταν ένας αντάρτικος, χαοτικός και τοπικά εστιασμένος αγώνας που κράτησε περισσότερα από οκτώ χρόνια. Σε αυτή την περίοδο, εκατοντάδες συγκρούσεις, μάχες, πολιορκίες και καταστροφές διαδέχονται η μία την άλλη. Σπάνια κρατούνταν αναλυτικά αρχεία. Πολλές φορές οι νεκροί δεν καταγράφονταν καν με ονόματα — ήταν απλώς οι «πέσαντες» ή οι «αφανείς». Οι μαρτυρίες της εποχής, όπως αυτές του Φωτάκου, του Μακρυγιάννη ή του Τρικούπη, δίνουν εντυπωσιακές εικόνες αλλά σπανίως αριθμούς.

Οι ιστορικοί εκτιμούν ότι περίπου 100.000 Έλληνες σκοτώθηκαν, πέθαναν από πείνα, επιδημίες ή σφαγιάστηκαν κατά τη διάρκεια της Επανάστασης. Αυτός ο αριθμός περιλαμβάνει τόσο τους αγωνιστές όσο και τον άμαχο πληθυσμό. Η σφαγή της Χίου μόνη της αφαίρεσε τη ζωή από περίπου 40.000 ανθρώπους, ενώ χιλιάδες ακόμη αιχμαλωτίστηκαν και πουλήθηκαν ως δούλοι. Στην Κάσο και τα Ψαρά, οι απώλειες ήταν συντριπτικές. Στα Δερβενάκια, στο Χάνι της Γραβιάς, στην πολιορκία του Μεσολογγίου, οι Έλληνες πλήρωναν τη λευτεριά με αίμα.

Πέρα όμως από τις μάχες, πρέπει να ληφθούν υπόψη και οι απώλειες από τις επιδημίες και την πείνα. Ο χειμώνας του 1825-1826, όταν οι Οθωμανοί και οι Αιγύπτιοι σάρωναν την Πελοπόννησο και η χώρα βυθιζόταν στο χάος, ήταν από τους πιο φονικούς. Παιδιά, γυναίκες και γέροντες έπεφταν καθημερινά, όχι από σπαθί αλλά από την ανυπαρξία φροντίδας. Ο Μακρυγιάννης γράφει πως “ο κόσμος πέθαινε σαν τα πρόβατα”. Εκείνες οι απώλειες, ανώνυμες και σιωπηλές, σπάνια εμφανίζονται σε ιστορικές αναφορές, αλλά είναι εξίσου τραγικές.

Υπάρχουν επίσης οι χιλιάδες Έλληνες που πέθαναν στην εξορία ή σε αιχμαλωσία. Στρατιώτες που βασανίστηκαν μέχρι θανάτου, γυναίκες που δεν επέστρεψαν ποτέ από τα χαρέμια, παιδιά που πουλήθηκαν και χάθηκαν στο σκοτάδι της δουλείας. Αυτοί οι θάνατοι δεν είχαν τάφο, ούτε μνημείο. Αλλά ανήκουν κι αυτοί στους νεκρούς της Επανάστασης.

Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η έλλειψη απογραφικών εργαλείων και η διαλυμένη κοινωνική δομή του καιρού καθιστούν κάθε αριθμό κατά προσέγγιση. Οι επίσημες ελληνικές στατιστικές της δεκαετίας του 1830, όταν πια το νέο κράτος προσπαθούσε να οργανωθεί, έδειχναν ένα πληθυσμό πολύ μικρότερο απ’ ό,τι αναμενόταν. Η αιμορραγία της δεκαετίας του ’20 είχε αφήσει βαθύ αποτύπωμα.

Το τίμημα της Επανάστασης δεν ήταν μόνο πολιτικό ή στρατιωτικό. Ήταν και ανθρώπινο. Χιλιάδες Έλληνες πέθαναν, όχι ως στρατιώτες αλλά ως άνθρωποι που βρέθηκαν στη δίνη μιας εποχής που άλλαζε τον κόσμο. Το ελληνικό έθνος αναγεννήθηκε, αλλά το κόστος ήταν ένας λαός που σε πολλά του χωριά ξεριζώθηκε, αφανίστηκε ή σώπαινε για πάντα.