Έξω από τις ιδεολογικές αγκυλώσεις μας, τα 6 ν.μ. αποτελούν μια ρεαλιστική αντιμετώπιση, εάν ειλικρινά επιθυμούμε την επίλυση της θαλάσσιας ...
Ο Ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών Χρήστος Ροζάκης, πρώην υφυπουργός Εξωτερικών (επί πρωθυπουργίας Σημίτη) και αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων εκφράζει σταθερά και με θάρρος τις θέσεις του για την εξωτερική πολιτική, για τις οποίες επικρίνεται σταθερά και με εμπάθεια από εθνικιστικούς και λαϊκιστικούς κύκλους.
Στη συνέντευξη του στο Dnews εξηγεί γιατί δεν αναμένει πρόοδο στα ελληνοτουρκικά παρά την επικείμενη συνάντηση Γεραπετρίτη-Φιντάν και την επίσκεψη Μητσοτάκη στην Άγκυρα στις αρχές του 2025: Οι «υπερφίαλες ελληνικές διεκδικήσεις», η επιρροή των υπερπατριωτών, η έλλειψη ενημέρωσης της κοινής γνώμης για τις «πραγματικές διαστάσεις των προβλημάτων με την Τουρκία» δημιουργούν, κατά την εκτίμησή του, συνθήκες παράτασης της απραξίας και της ακινησίας.
- Γιατί κάθε φορά που προαναγγέλλεται συζήτηση Αθήνας- Άγκυρας για την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ σηκώνονται τόσο πολύ οι τόνοι; Είναι ειλικρινής ο φόβος για τον κίνδυνο εθνικών υποχωρήσεων ή απλώς «πουλάει» η επίδειξη πατριωτισμού;
Νομίζω ότι υπάρχουν πολιτικές δυνάμεις στην Ελλάδα που επιδιώκουν την απραξία σε θέματα σχέσεων Ελλάδας-Τουρκίας. Γνωρίζοντας ότι η Ελλάδα δεν πρόκειται να κερδίσει από τον διάλογο όλες τις υπερφίαλες διεκδικήσεις της, προτιμούν τη διατήρηση των κεκτημένων, παρά τις προσπάθειες λύσης. Σε τελευταία ανάλυση οι λεγόμενοι υπερπατριώτες είναι ο βασικός λόγος που ως τα τώρα δεν έχει κατορθωθεί η επίλυση των προβλημάτων με την Τουρκία, καθώς επηρεάζουν και αυτούς που γνήσια επιθυμούν μια λύση. Και έτσι οδηγούμαστε σε έναν πολλαπλασιασμό των απαιτήσεων της Τουρκίας, η οποία εκμεταλλευόμενη την ελληνική απραξία και τους δισταγμούς μας, προσθέτει, μέσα στον χρόνο, νέες διεκδικήσεις ή διευρύνει τις παλιές, καθιστώντας περαιτέρω την εξεύρεση λύσης στα Ελληνοτουρκικά. Πρέπει, πάντως, να τονίσουμε ότι και οι υγιείς πολιτικές δυνάμεις του τόπου έχουν διαχρονικά συμβάλει στη δημιουργία ενός συμπαγούς μετώπου υπερβολικών διεκδικήσεων που σήμερα αδυνατούν να τροποποιήσουν στη βάση του Διεθνούς Δικαίου και της κοινής λογικής. Λ.χ. το γεγονός ότι η επίσης πολιτική του κράτους είναι ότι το Καστελόριζο μπορεί να έχει ΑΟΖ που φτάνει στα όρια της ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας είναι ένα νομικό παράδοξο που δεν ερείδεται και δεν υποστηρίζεται από το Δίκαιο της Θάλασσας.
- Μπορεί να γίνει οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών χωρίς καθορισμό του εύρους των χωρικών υδάτων;
Η απάντηση εδώ είναι θετική. Μπορεί η Ελλάδα να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις στη βάση των 6 ν.μ. αιγιαλίτιδας ζώνης και εν συνεχεία, μετά την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ, να επεκτείνει την αιγιαλίτιδα σε τμήματα των θαλασσών που έχουν δοθεί σε αυτήν ως υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ. Το ζήτημα είναι, όμως, ότι σε περίπτωση που η Ελλάδα δεν επεκτείνει πριν την οριοθέτηση θα έχει αφήσει τεράστια τμήματα του Αιγαίου ανοιχτά για μια κοινή διεκδίκηση οριοθέτησης και φυσικά τα τμήματα όπου θα μπορεί να διευρύνει υστερογενώς την αιγιαλίτιδα θα είναι περιορισμένα. Πάντως έξω από τις ιδεολογικές αγκυλώσεις μας, τα 6 ν.μ. αποτελούν μια ρεαλιστική αντιμετώπιση, εάν ειλικρινά επιθυμούμε την επίλυση της θαλάσσιας διαφοράς με την Τουρκία με ειρηνικό τρόπο.
- Όταν λέμε πως το δικαίωμα επέκτασης στα 12 νμ είναι αδιαπραγμάτευτο, τι ακριβώς εννοούμε; Μπορεί αυτό να γίνει παντού; Και στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου;
Θεωρητικά το δικαίωμα της επέκτασης είναι ένα γενικό μονομερές δικαίωμα για κάθε κράτος, ανεξαιρέτως. Αυτό προκύπτει από το Δίκαιο της Θάλασσας, συμβατικό και εθιμικό. Το γεγονός ότι δεν το έχουμε ασκήσει, για πενήντα περίπου χρόνια, οφείλεται στην ιδιομορφία του Αιγαίου, το οποίο έχει πληθώρα νησιών, τόσα που δημιουργούν πρόβλημα σε ορισμένα τμήματα του, τα οποία αν επεκταθούν στα 12 ν.μ. να παρεμποδίζουν τη διεθνή ναυσιπλοϊα. Κι αυτό γιατί τα νησιά των Κυκλάδων μαζί με τα ακραία ανατολικά νησιά δημιουργούν ένα συμπαγή χώρο αιγιαλίτιδας 24 ν.μ. (12ν.μ. τα Κυκλαδικά νησιά και 12 ν.μ. τα ακραία ανατολικά νησιά), που παρεμποδίζουν την ελεύθερη ναυσιπλοΐα. Και σε αυτές τις συνθήκες δεν είναι μόνον η Τουρκία που έχει αντιρρήσεις, αλλά και πληθώρα κρατών, συμπεριλαμβανόμενων των ΗΠΑ και της Ρωσίας, οι οποίες δεν θα επιθυμούσαν α δουν εμπόδια στην πλεύση των πλοίων τους προς τον Εύξεινο Πόντο.
- Είναι επαρκώς ενημερωμένη η κοινή γνώμη αλλά και το πολιτικό σύστημα στο σύνολό του για τη σημασία αλλά και το περιεχόμενο μιας ρεαλιστικής συμφωνίας με την Τουρκία σχετικά με την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ;
Δυστυχώς η ελληνική κοινή γνώμη είναι διαποτισμένη με τις ακραίες διεκδικήσεις που αποτελούν την επίσημη Ελληνική θέση. Και ναι μεν αυτές οι διεκδικήσεις αποτελούν μια καλή διαπραγματευτική αφετηρία, αλλά στη συνείδηση της Ελληνικής κοινής γνώμης οποιαδήποτε μείωση των διεκδικήσεων μας θα σήμαινε προδοσία ή μειοδοσία. Για αυτό απαιτείται μια προετοιμασία της που να ενημερώνει ότι οι σημερινές θέσεις μας αποτελούν διαπραγματεύσιμη εναρκτήρια θέση που ενδεχομένως δε θα δει το φως της επιτυχίας και ότι θα πρέπει να αρκεστούμε σε κάτι λιγότερο από αυτά που σήμερα απαιτούμε. Το ίδιο φυσικά θα πρέπει να αφορά και την Τουρκία η οποία με το μεγαλεπίβολο σχέδιο της Γαλάζιας Πατρίδας έχει συμπεριλάβει τμήματα του Αιγαίου, διεκδικώντας και περιοχές που ανήκουν δικαιοδοτικά στην Ελλάδα.
-Μήπως μας συμφέρει η ακινησία και έχουν δίκιο όσοι την προωθούν ρητά ή άρρητα;
Η ακινησία δεν ωφελεί. Αντίθετα ενισχύει την παραδοσιακή εχθρότητα ανάμεσα στους δυο λαούς που θα πρέπει, ως γείτονες, να έχουν φιλικές σχέσεις. Γιατί η εχθρότητα αυτή αν διαιωνιστεί στο μέλλοντα χρόνο μπορεί να εκτονωθεί σε εμπόλεμη ρήξη, τα αποτελέσματα της οποίας θα είναι οδυνηρά και για τις δυο πλευρές. Το κυνήγι εξάλλου των ατέλειωτων εξοπλισμών εξασθενεί την οικονομία των δυο κρατών. Η δε αδυναμία να χρησιμοποιηθούν οι πλουτοπαραγωγικές πηγές του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου είναι ένας ακόμα λόγος γιατί η αδράνεια δρα αρνητικά για τα συμφέροντα μας. Εξάλλου, όπως έχουμε πει η Τουρκία εκμεταλλεύεται αυτή την αδράνεια για να διευρύνει τις διεκδικήσεις της εις βάρος της Ελλάδας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η τροποποίηση της θέσης της για την αποστρατιωτικοποίηση των Ελληνικών νησιών, που ύστερα από πολλά χρόνια τη συνδέει με την εδαφική κυριαρχία της Ελλάδας πάνω σε αυτά.
- Πιστεύετε ότι είναι εφικτό να υπάρξει ουσιαστική πρόοδος στα ελληνοτουρκικά στο ορατό μέλλον;
Δύσκολο, γιατί οι ελληνικές κυβερνήσεις διαχρονικά δεν έχουν παίξει έναν παιδαγωγικό ρόλο στο να ενημερώσουν τη Βουλή και την κοινή γνώμη για τις πραγματικές διαστάσεις των προβλημάτων μας με την Τουρκία. Αυτό αφήνει και την τρέχουσα κυβέρνηση ανέτοιμη να διαχειριστεί το τεράστιο κενό ενημέρωσης, και καθιστά αδύνατη την έναρξη διαπραγματεύσεων με τον αντίπαλο σύνοικο.
- Το αποτέλεσμα των αμερικανικών εκλογών μπορεί να επηρεάσει τα ελληνοτουρκικά και με ποιον τρόπο;
Ο νέος ή η νέα Πρόεδρος που θα εγκατασταθεί στον Λευκό Οίκο τον Ιανουάριο αναμφίβολα έχουν ένα ρόλο να παίξουν στα Ελληνοτουρκικά. Ο οποίος όμως είναι περιορισμένος, καθώς τα συμφέροντα των ΗΠΑ είναι να διατηρήσουν την Τουρκία στο Δυτικό στρατόπεδο, και να μην αποκλίνει περαιτέρω προς άλλες διεξόδους. Στην περίπτωση μάλιστα εκλογής του Τραμπ, αυτό θα είναι πιο φανερό, λόγω της έφεσης του προς αυταρχικά ή απολυταρχικά καθεστώτα.
COMMENTS