Η τελευταία φορά που είδα τον αδελφό μου ζωντανό ήταν σε μία εορταστική εκδήλωση στις 25 Ιανουαρίου 1953 , ημέρα της ονομαστικής του εορτ...
Η τελευταία φορά που είδα τον αδελφό μου ζωντανό ήταν σε μία εορταστική εκδήλωση στις 25 Ιανουαρίου 1953, ημέρα της ονομαστικής του εορτής. Περισσότερα από 50 χρόνια ζούσα κάτω απο το βάρος ενός τρομερού μυστικού και με βασάνιζαν οι τύψεις που δέν μπορούσα να το αποκαλύψω στους γονείς μου. Αλλά έψαχνα να βρώ την αλήθεια για το θάνατο του γιού τους,και πάντοτε πάλευα να ξεχωρίσω τις λογικές επιφυλάξεις για θέματα εθνικής ασφάλειας από τη γραφειοκρατική απανθρωπιά και τα ασύστολα ψέματα. Ημουν αποφασισμένος να εκπληρώσω μία υπόσχεση που έδωσα στους γονείς μου στις 10 Αυγούστου του 1956 - την ημέρα που ξεκίνησα την δική μου Οδύσσεια στις Ηνωμένες Πολιτείες ως πολιτικός πρόσφυγας- να βρω την αλήθεια σχετικά με τη μοίρα του Γρηγόριου. Ήξερα ότι δεν θα τον έβλεπα ξανά, αλλά αρνήθηκα να αποδεχτώ την ιδέα τού να μή γνωρίζουμε τί του συνέβη και γιατί. Η εικόνα του Γρηγόριου να χορεύει με ασυνήθιστο πάθος κατά την τελευταία ονομαστική του εορτή θα έμενε πάντα ζωντανή στο μυαλό μου.
Οπως συνηθίζονταν στις μικρές Ελληνικές πόλεις, πλανόδιοι μουσικοί περνούσαν από τις γειτονιές κατά τις ονομαστικές εορτές για να παίξουν ένα-δυό τραγούδια σε εορτάζοντες και να δεχτούν ένα ούζο ή μερικές δραχμές για αμοιβή. Κανένας άλλος δεν ονομάζονταν Γρηγόρης στον προσφυγικό καταυλισμό των Αμπελοκήπων Ιωαννίνων. Ενας γείτονας οδήγησε τους τροβαδούρους στο παράπηγμά μας του ενός δωματίου και ρώτησε τον πατέρα μου αν θά 'θελε να παίξουν ένα τραγούδι για την ονομαστική εορτή του γιού του. "Γιατί όχι;", είπε ο πατέρας μου. "Ενας Θεός ξέρει τι μπορεί να συμβεί μέχρι του χρόνου". Άλλωστε είχε κι άλλους λόγους για ένα γλεντάκι: Hταν η πρώτη επέτειος της απόδρασής μας από την τρομοκρατία του Χότζα, μέσ' στον χειμώνα, περνώντας πάνω από ένα ναρκοπέδιο που η Θεία Πρόνοια είχε φροντίσει να καλύψει με πάγο.
Στις 2 Ιανουαρίου του 1952, ο πατέρας μου Αθανάσιος, οδήγησε τα τέσσερα παιδιά του και την μητέρα τους πέρα από τα Αλβανικά στρατόπεδα εργασίας, περπατώντας έξι ώρες πάνω σε βουνοκορφές που πιάνουν χιόνι από τα τέλη Οκτωβρίου. Κρατώντας ένα ραβδί βοσκού που θύμιζε αρχαίο πατριάρχη, διέσχισε τις παγωμένες βουνοκορφές της Μουργκάνας, αφήνοντας πίσω τους βασανιστές μας, τους τραμπούκους κομμουνιστές της Γριάζδάνη, που εκείνο το βράδυ γιόρταζαν το Νέο Ετος με ατέλειωτες κραυγές εναντίον του "ταξικού τους εχθρού", του πατέρα μου. Περάσαμε τα σύνορα και μπήκαμε στην Ελλάδα στις 3 Ιανουαρίου του 1952, μόλις οι κομμουνιστές-καθάρματα τέλειωναν το γλέντι τους και γύριζαν στα σπίτια τους μεθυσμένοι. Όπως συνηθίζονταν σε παρόμοιες περιπτώσεις, έριξαν μερικές βολές για να είναι σίγουροι ότι ακούσαμε το αγαπημένο τους σλόγκαν "Ζήτω η πάλη των τάξεων, κάτω ο κulak". Δέν ήξεραν βέβαια ότι ο kulak (Ρωσική λέξη που σημαίνει "πλούσιος χωρικός"), η γυναίκα του και τα τέσσερα παιδιά του βρίσκονταν ήδη στην Ελλάδα. Για τον πατέρα η επέτειος αυτού του κατορθώματος άξιζε να γιορτάζεται κάθε μέρα. Και την ημέρα αυτή του Αγίου Γρηγορίου θυμήθηκε πάλι αυτό που αποκαλούσε "το θαύμα του περάσματος" στην ελευθερία.
Ολοι μας θυμόμασταν το σοκ στο πρόσωπο ενός ανθυπολοχαγού του Ελληνικού Στρατού όταν ο πατέρας μου του περιέγραψε τη διαδρομή που ακολούθησε σπιθαμή προς σπιθαμή για να οδηγήσει την οικογένειά του στο χωριό Τσαμάντα στην Ελληνική πλευρά των συνόρων. "Πες μου, μπαρμπα-Θανάση", ρώτησε ο αξιωματικός, "είναι ο Αγιος Βασίλης προσωπικός σου φίλος"; Με το Ορθόδοξο ημερολόγιο η ημέρα του εορτασμού του Αγίου Βασιλείου πέφτει την Πρωτοχρονιά. Ο νεαρός αξιωματικός πήρε ένα χάρτη, σημείωσε την ακριβή διαδρομή της πορείας μας και είπε με ολοφάνερη ανακούφιση: "Εσύ και η οικογένειά σου περπατήσατε πάνω σε ναρκοπέδιο και ζείτε για να το περιγράφετε. Προφανώς ο Αγιος Βασίλης σας πρόσεχε".
Το ναρκοπέδιο ήταν απομεινάρι των ηττημένων Ελλήνων κομμουνιστών. Το έδαφος που περπατήσαμε είναι συνήθως καλυμμένο με χιόνι από τα τέλη Οκτωβρίου και παραμένει παγωμένο μέχρι τα τέλη Μαρτίου. Χιόνι πάνω στο χιόνι, είχαν γίνει όλα σκέτος πάγος πάνω από ο,τιδήποτε υπήρχε από κάτω, συμπεριλαμβανομένων και των πυροκροτητών απο τις νάρκες. Η Θεία Πρόνοια είχε φροντίσει, όπως έλεγε ο πατέρας μου, έτσι ώστε η βαριά χιονόπτωση το βράδυ της απόδρασής μας, να κάνει το περπάτημά μας πάνω στον πάγο πιο ασφαλές και γρήγορο. Χωρίς καμιά αμφιβολία, το ασφαλές πέρασμά μας στην ελευθερία, όπως έλεγε ο πατέρας μου, ήταν ένα θαύμα.
Ο Γρηγόριος μας είπε ότι ξεκίνησε να δουλέυει σε πορτοκαλώνα στην Αρτα αλλά η αλήθεια ήταν ότι δεν μάζευε πορτοκάλια το φθινόπωρο του 1952, μετά από πολλούς ελέγχους ασφάλειας και πολλαπλά ψυχολογικά τεστ, είχε στρατολογηθεί από την Ελληνική μυστική υπηρεσία. Οι ανώτεροί του τον ετοίμαζαν για επικίνδυνες αποστολές στην Αλβανία, την ίδια κόλαση που είχαμε αφήσει ένα χρόνο νωρίτερα. Άγνωστο γι' αυτόν αλλά πιθανώς γνωστό στους εργοδότες του, επρόκειτο να αποκαταστήσει μέρος της ζημιάς που είχε γίνει από τον προδότη Φίλμπι. Τον Απρίλιο του 1953 είχε πραγματοποιήσει επιτυχώς μια προκαταρκτική αποστολή για να προετοιμαστεί το έδαφος για το κύριο γεγονός.
Αν και ο Γρηγόριος υπηρετούσε στην αντίστοιχη Ελληνική CIA (Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών), ο Γερογιάννης επέμεινε να έχει την τελευταία λέξη για οποιαδήποτε αποστολή κατασκοπίας στην Αλβανία - ιδιαίτερα όταν αφορούσαν έναν πολύ νέο πράκτορα -λόγω αποτυχιών κατά τον προηγούμενο χρόνο.
Προτάθηκε αμέσως η κατάλληλη εκπαίδευση. Σε κάθε περίπτωση, ο στρατηγός διέταξε ο Γρηγόριος να μην εμφανίζεται στην "Μονάδα" ούτε στην γύρω περιοχή. (Για λόγους ασφαλείας δεν χρησιμοποιώ τον τετραψήφιο αριθμό της μονάδας και θα αναφέρομαι σ' αυτήν απλά ως "Η Μονάδα"). Εάν προστατεύονταν κατάλληλα ο Γρηγόριος, σκέπτονταν ο στρατηγός, θα μπορούσε να έχει πολλά χρόνια παραγωγικής εργασίας. Αλλά ο ίδιος, σε ένα μυστικό έγγραφο προειδοποιούσε ρητά:
Το Κέντρο δεν εγκρίνει την ανάληψη οποιωνδήποτε αποστολών από την Μονάδα. Η εκτέλεσή τους πρέπει να γίνεται με μεγάλη προσοχή, γιατί αυτή η περιοχή είναι ακατάλληλη για τέτοιου είδους επιχειρήσεις λόγω των προσφάτων γεγονότων. [ BST 902/3/12/52 (αυτή και παρόμοιες παραπομπές αναφέρονται στα εσωτερικά έγγραφα της Κρατικής Υπηρεσίας Πληροφοριών που βρίσκονται στην κατοχή του συντάκτη)]
Αυτό που συνέβη στο "πρόσφατο παρελθόν" ήταν τρεις κακοσχεδιασμένες επιχειρήσεις. Μία που είχε προδοθεί από τον Φίλμπι έναν Αλβανό πράκτορα της Σια, και δύο άλλες που κόστισαν ζωές αλλά παραμένουν ανεξήγητες μέχρι σήμερα.
Έτσι, από τις 12 Δεκεμβρίου 1952, ο Γρηγόριος θα ήταν γνωστός ως Ψ 641 στις εσωτερικές επικοινωνίες της υπηρεσίας, ως George Stephanou στους ξένους, ως Γρηγόριος στην οικογένειά του, και ως Mehmet Beza (ένα μουσουλμανικό όνομα) στην Αλβανία. Λίγοι άνθρωποι ήξεραν για την θέση ή την ύπαρξη της Μονάδας, αλλά μεταξύ αυτών των λίγων ήταν και οι Αμερικανικοί γείτονές του. Η κάλυψη της ταυτότητας του Γρηγόριου σήμαινε κάλυψη καί απο τους Αμερικανούς γείτονες της Μονάδας.
Στις 18 Μαϊου 1953 ο Γρηγόριος συνελήφθη στην Μαλίνα (στην περιοχή Άγιοι Σαράντα) απο πράκτορες της Sigurimi που τον περίμεναν.
"Για δύο εβδομάδες", μου είπε η αδελφή μου Ευθαλία 40 χρόνια αργότερα, "η τοπική πολιτοφυλακή και οι ομάδες Sigurimi χτένιζαν τα χωριά Τσερκόβιτσα, Μαλτσιάνι, Αγιος Ανδρέας και Γριάζδανη. Ξέραμε ότι κάτι μεγάλο θα συνέβαινε. Αντιληφθήκαμε απο υπαινιγμούς της Sigurimi ότι κάποιος είχε προδώσει την αποστολή του Γρηγόριου τον Απρίλη. Κάποιος εκτός Αλβανίας, αλλά ποιός και γιατί;". Μετά την ολοκλήρωση του αρχικού μέρους της αποστολής του την προηγούμενη μέρα, ο Γρηγόριος αποτραβήχθηκε μεσ'στο σκοτάδι σ' ένα μέρος που ήξερε από παιδί, περιμένοντας δύο άτομα που θα πραγματοποιούσαν το κρίσιμο μέρος της αποστολής, την αδελφή μας Αγαθή και τον συζύγο της Eυθαλίας, Κώστα. Το σχέδιο εκτροχιάστηκε.
Το πρωί της 18ης Μαΐου, ο Γρηγόριος κατάλαβε ότι είχε περικυκλωθεί από οπλισμένους εθνοφρουρούς.
Το δίλημμα που αντιμετώπισε ο Γρηγόριος ήταν βαθειά προσωπικό. Ποιόν να πυροβολούσε; Θα μπορούσε να έχει θερίσει ολόκληρη την ομάδα που είχε κάνει έναν κύκλο, και μάλιστα σε απόσταση βολής, καθώς περίμενε να πάρει τις τελικές οδηγίες από αξιωματικούς της Sigurimi. Θα έπρεπε να σκοτώσει νεαρά παιδιά με τα οποία μεγάλωσε; Η ανθρωπιά του, η θρησκεία του και η εκπαίδευσή του υπαγόρευσαν μία και μόνο μοιραία απόφαση: Θα πυροβολούσε μόνο άτομα που φορούσαν στολή. Προέκυψε όμως ένα πρόβλημα. Τα μέλη της Sigurimi, που παραδοσιακά ήταν γνωστά για τη δειλία και τη βιαιότητά τους, έμειναν μακριά, εκτός πεδίου βολής, και διέταξαν τοπικούς εθνοφρουρούς να πλησιάσουν και να τον περικυκλώσουν.
Οπλισμένος με ένα Γερμανικό αυτόματο 'Steiner' (αύξων αριθμός 1049) και ένα 38άρι του Αμερικανικού στρατού, ο Γρηγόριος πολέμησε γενναία για να ξεφύγει από τον κλοιό. Ο Αντώνης Σ., ένας νεαρός βοσκός, ήταν εκεί κοντά όταν άρχισε η μάχη. Κράτησε αρκετές ώρες, όπως είπε ο Αντώνης το 2006, ντροπιάζοντας έτσι τις δυνάμεις του Χότζα και ανεβάζοντας το ηθικό της καταπιεσμένης Ελληνικής μειονότητας.
Μετά από έξι ώρες μάχη βρέθηκε πυροβολήμένος στο δεξί χέρι και με δυαλυμένο τον αριστερό ώμο.
Ανίκανος να αυτοκτονήσει και αιμορραγώντας ασταμάτητα, ο Γρηγόριος συνελήφθη ζωντανός. Επρόκειτο για προδοσία; Προφανώς ναι.
Βαριά τραυματισμένο τον Γρηγόριο τον φόρτωσαν σε ένα άλογο και τον πήγαν στην Τσερκόβιτσα. Η Eυθαλία και η Aγαθή έτρεξαν να τον δουν και του πήγαν μιά κουβέρτα να τον σκεπάσουν καθώς τον είχαν ξαπλώσει μεσ' στην λάσπη. Οι Αλβανοί δεν άφησαν τις αδελφές του να του δώσουν νερό ούτε να τον ακολουθήσουν στους Άγιους Σαράντα.
Οι φήμες διαδόθηκαν γρήγορα ότι ήταν ο Γρηγόριος αυτός που πολέμησε την Sigurimi και την τοπική εθνοφυλακή για έξι ώρες. Οι τρεις αδελφές μας (η τρίτη αδελφή μας,η Σταμάτω, δεν ήταν μπλεγμένη σε κείνη την αποστολή) προετοιμάστηκαν για το χειρότερο που ήταν βέβαιο ότι θα ερχόταν: συλλήψεις και βασανιστήρια.
Ενα φορτηγό με ανοιχτή καρότσα και με πολλούς φρουρούς τριγύρω του, μετέφερε τον Γρηγόριο στο Αργυρόκαστρο για "ιατρική φροντίδα". Επρεπε να γίνει πάλι καλά για τις ανακρίσεις, τα βασανιστήρια, μια εικονική δίκη, και την εκτέλεση.
Απο τις 22 Μαϊου μέχρι τις 12 Αυγούστου του 1953, ο Γρηγόριος βρισκόταν στις αίθουσες βασανιστηρίων της Sigurimi στους Άγιους Σαράντα. Όλον αυτόν τον καιρό το καθεστώς Xότζα οργάνωνε την θεαματική του δίκη, ανοιχτή για το κοινό, αλλά η ημερομηνία κρατήθηκε μυστική από τις αδελφές του Γρηγόριου και καμιά τους δεν παραβρέθηκε σ' αυτήν. Επικεφαλής ανακριτής και βασανιστής ήταν ο Υποδιοικητής της Sigurimi στους Αγιους Σαράντα N/Toger (ισοδύναμο με τον βαθμό ανθυπολοχαγού) Ηλίας Τάλιος. Ο διοικητής, Συνταγματάρχης Qatip Dervishi, πάντοτε διόριζε Έλληνες να βασανίζουν Ελληνες και η μανία του Τάλιου στα βασανιστήρια έκανε τους Αλβανούς Μουσουλμάνους ανακριτές να φαίνονται ανθρώπινοι συγκριτικά με την δική του βαρβαρότητα.
Κατηγορήθηκε ότι παρέδωσε στις Ελληνικές Αρχές μυστικά για την λειτουργια των αντιαεροπορικών και των συστημάτων επικοινωνιών του Αερολιμένα Rinas και ολόκληρης της χώρας. Στο τέλος ο Τάλιος πρόσθεσε ότι ο Γρηγόριος είχε δώσει πληροφορίες στις Ελληνικές υπηρεσίες και για το αστυνομικό τμήμα στην Cercovica. O Γρηγόριος δέν αποδέχθηκε καμιά κατηγορία.
Ο εισαγγελέας, συνταγματάρχης Kulla Kullai, απήγγειλε το κατηγορητήριο εν ονόματι της "Λαϊκής Δημοκρατίας της Αλβανίας" και περιέγραψε τον κατηγορούμενο ως "Ελληνικό σοβινιστικό στοιχείο που είχε τεθεί στην υπηρεσία των Αμερικανών και Τιτοϊστών ιμπεριαλιστών και των Ελληνικών μοναρχοφασιστών για να υπονομεύσει την πρόοδο της Αλβανίας".
Σύμφωνα με έναν αυτόπτη μάρτυρα που παρακολούθησε την δίκη (και δραπέτευσε στην Ελλάδα τον Απρίλιο του 1954), ο Γρηγόριος διέκοψε τον εισαγγελέα για να διορθώσει μια δήλωση. "Στην Ελλάδα" είπε," βρήκα μια ελεύθερη, δημοκρατική και εθνικιστική χώρα, όχι ένα μοναρχοφασιστικό καθεστώς". Οι δικαστές και ο εισαγγελέας έγιναν έξαλλοι.
Επανειλημμένα γελοιοποίησε το καθεστώς και εξαγρίωσε τους δικαστές", ήταν τα λόγια του Παπαθανάση. "Ξέρω", τους είπε ο Γρηγόριος, "ότι θα με εκτελέσετε, αλλά δεν μπορείτε να εκτελέσετε τον Ελληνισμό".
"Ολες του οι απαντήσεις δόθηκαν με πλήρη ηρεμία. ΄Ηταν θαρραλέος. Δεν αποκάλυψε τους συνεργάτες του ή οποιαδήποτε μυστικά. Δεν αποκάλυψε τίποτα. Όταν καταδικάστηκε σε θάνατο, ο Ανώτατος Πολιτικός Δικαστής στους Άγιους Σαράντα θεώρησε ότι η ποινή του θανάτου σε άτομο με τόσο μεγάλο θάρρος δεν ήταν η πρέπουσα.
Η δίκη κράτησε σχεδόν όλη την ημέρα της 12ης Αυγούστου. Το απόγευμα, το δικαστήριο απήγγειλε την ομόφωνη απόφαση: Ο Γρηγόριος καταδικάστηκε σε θάνατο από εκτελεστικό απόσπασμα σύμφωνα με το Αρθρο 64.
Μετά από την καταδίκη του, ο Γρηγόριος παραδόθηκε για άλλη μια φορά στον Τάλιο, τον βασανιστή του, για μια τελευταία προσπάθεια μήπως και του αποσπάσουν περισσότερα μυστικά. Ο Τάλιος, όπως και στην προκαταρκτική ανάκριση, ήταν απίστευτα βάναυσος. Ένα Ελληνικό έγγραφο μυστικών υπηρεσιών λέει ότι ο Γρηγόριος μεταφέρθηκε στο πεδίο εκτελέσεων Qafe Gjashte) αιμόφυρτος. Φαίνεται ότι οι βασανιστές του το παράκαναν στην προσπάθειά τους ν' αποσπάσουν μυστικά. Κι όμως, σύμφωνα με την επίσημη σύσταση για μεταθανάτια παρασημοφώρηση, ο Γρηγόριος προσπάθησε να ψάλλει τον Ελληνικό Εθνικό Ύμνο.
Η εντολή του δικαστηρίου ήταν "vdekje pushkatimi" (θάνατος απο εκτελεστικό απόσπασμα), κι έτσι στις 12:01 τα μεσάνυχτα, 18 Αυγούστου του 1953, ο Γρηγόριος μεταφέρθηκε στην στρατιωτική βάση στο Μετόχι (Qafe Gjashte) και εκτελέσθηκε.
Ένα Ελληνικό έγγραφο μυστικών υπηρεσιών λέει ότι ο Γρηγόριος μεταφέρθηκε στο πεδίο εκτελέσεων Qafe Gjashte) αιμόφυρτος. Φαίνεται ότι οι βασανιστές του το παράκαναν στην προσπάθειά τους ν' αποσπάσουν μυστικά. Κι όμως, σύμφωνα με την επίσημη σύσταση για μεταθανάτια παρασημοφώρηση, ο Γρηγόριος προσπάθησε να ψάλλει τον Ελληνικό Εθνικό Ύμνο αλλά δεν τα κατάφερε.
Ένα Ελληνικό έγγραφο μυστικών υπηρεσιών λέει ότι ο Γρηγόριος μεταφέρθηκε στο πεδίο εκτελέσεων Qafe Gjashte) αιμόφυρτος. Φαίνεται ότι οι βασανιστές του το παράκαναν στην προσπάθειά τους ν' αποσπάσουν μυστικά. Κι όμως, σύμφωνα με την επίσημη σύσταση για μεταθανάτια παρασημοφώρηση, ο Γρηγόριος προσπάθησε να ψάλλει τον Ελληνικό Εθνικό Ύμνο αλλά δεν τα κατάφερε.
Η τιμή αυτή έφτασε πολύ αργά για τους γονείς μου. Πέθαναν χωρίς να γνωρίζουν τι είχε συμβεί στον γιό τους γιατί δέν τους το είχα πει. Μετά από προτροπή υψηλόβαθμων στελεχών των μυστικών υπηρεσιών, συμφώνησα να κρατήσω τον θάνατό του μυστικό, δήθεν για να μην προκαλέσω τον θρήνο των γονιών μου, αλλά στην πραγματικότητα για να προστατευθούν “πηγές και μέθοδοι”. "Oι γονείς σου θα πρέπει να ζήσουν με την ελπίδα ότι ο γιός τους είναι ζωντανός", είπε ο ταγματάρχης Πέτρος Δοντάς, διοικητής της μονάδας μυστικών υπηρεσιών του αδελφού μου. "Είσαι άντρας πιά. Γιατί να τους το πεις και να επιταχύνεις τον θάνατό τους;" Ο "άντρας", φορτωμένος με ένα μεγάλο μυστικό ήταν τότε 17 ετών.
Όλο το άρθρο εδώ molwlave.blog
_restored.jpeg)
