«Αυτή είναι η αλήθεια που σου λέω. Απ’ όλα τα αγαθά του κόσμου, η ελευθερία είναι το πιο πολύτιμο. Ποτέ να μην ανεχτείς, γιέ μου, να ζήσεις στα δεσμά της δουλείας, που περιπλέκονται».Αυτή ήταν η συμβουλή που έδωσε «προίκα», στον μικρό Γουίλιαμ Γουάλας ο θείος του και αυτός την ακολούθησε μέχρι την τελευταία στιγμή της ζωής του. Ήταν το 1296.
Η βαριά φορολογία που επέβαλε ο βασιλιάς της Αγγλίας Εδουάρδος Ά ο Μακροσκελής, στους κατακτημένους Σκωτσέζους, οι αδικαιολόγητες φυλακίσεις, οι βιαιοπραγίες και η αξίωση να τον ακολουθούν στις στρατιωτικές εκστρατείες ενάντια στη Γαλλία, ενέτειναν το κλίμα δυσαρέσκειας και δημιούργησαν τις κατάλληλες συνθήκες για επανάσταση.
Η πρώτη νύχτα
Τα χαράτσια του αγγλικού στέμματος, τα οποία εισπράττονταν ακόμη και με τρόπο βίαιο, ήταν πολλά και ποικίλα. Σκοπός τους δεν ήταν μόνο να γεμίσουν το βασιλικό θησαυροφυλάκιο, αλλά και να ταπεινώσουν, επιδεικνύοντας κάθε φορά την αγγλική κυριαρχία, πάνω στον ανυπεράσπιστο λαό.
Ένα από τα πιο επαχθή χαράτσια, ήταν και ο «νόμος της πρώτης νύχτας», «jus primae noctis». Επρόκειτο για σαρκικό φόρο, ο οποίος έδινε το δικαίωμα στον τοπικό άρχοντα στο όνομα του βασιλιά, να πλαγιάζει με την παρθένα νύφη την πρώτη νύχτα του γάμου της. Η τιμωρία για όποιον αντιστεκόταν, ήταν ο θάνατος.
Υπό αυτό το καθεστώς, ολόκληρη η Σκωτία έμοιαζε με ένα καζάνι που βράζει και το μόνο που έμενε, ήταν να βρεθεί εκείνος, που θα άναβε το φυτίλι της επανάστασης και θα ηγούνταν του αγώνα για ανεξαρτησία.
Ο braveheart
Αυτός ο άνθρωπος ήταν ο Γουίλιαμ Γουάλας. Γεννήθηκε το πρώτο μισό της δεκαετίας του 1270, ωστόσο, λίγα είναι γνωστά για το πρόσωπό του μέχρι και το 1297, οπότε και ξεκίνησε η δράση του. Υπάρχουν δύο εκδοχές για το πώς ξεκίνησαν όλα. Στην πρώτη από αυτές λέγεται, ότι ο Γουάλας ψάρευε σε ένα ποτάμι, όταν εμφανίστηκε μπροστά του μια ομάδα Άγγλων στρατιωτών και του ζήτησε να παραδοθεί. Αυτός τους περιέπαιξε, προσφέροντάς τους το μισό ψάρι που είχε πιάσει και μόλις τον πλησίασε ένας στρατιώτης, εκνευρισμένος, ο Γουάλας τον σκότωσε με το καλάμι του ψαρέματος. Στη συνέχεια πήρε το ξίφος του και σκότωσε άλλους τέσσερις. Η άλλη εκδοχή αναφέρει ότι τον Μάιο του 1297, ο Γουάλας μαζί με 30 ακόμη άνδρες κατάφερε να γλιστρήσει νύχτα στο κάστρο του Λανάρκ και να σκοτώσει τον Σερίφη του, μέσα στην ίδια του την κρεβατοκάμαρα. Επρόκειτο για πράξη εκδίκησης, καθώς ο Σερίφης ήταν αυτός που διέταξε τη θανάτωση της γυναίκας του, Μάριον, επειδή το ζευγάρι είχε παντρευτεί κρυφά και ο ίδιος δεν είχε εισπράξει τον «σαρκικό» φόρο, ως έπρεπε…
Ο φόνος του Σερίφη αποτέλεσε το έναυσμα για την εξέγερση σε ολόκληρη την επικράτεια της Σκοτίας. Η φήμη του Γουάλας αυξανόταν με ρυθμούς γοργούς και σύντομα κατάφερε να φτιάξει έναν μικρό στρατό, απαρτιζόμενο από αγρότες και κτηνοτρόφους. Με τη δύναμη αυτή, άρχισε τις επιδρομές στις κατεχόμενες περιοχές της Νότιας Σκωτίας, σκορπίζοντας τον θάνατο στους Άγγλους στρατιώτες και ελευθερώνοντας διαδοχικά τις πόλεις Αμπερντίν, Πέρθ, Γλασκόβη και Νταντέ. Την ίδια στιγμή, σύσσωμοι οι Σκωτσέζοι ευγενείς, φοβούμενοι μη χάσουν τα προνόμια του παρελθόντος και τους τίτλους τους, δήλωναν υποταγή στον Εδουάρδο.
Στις 11 Σεπτεμβρίου του 1297, οι Σκωτσέζοι πετυχαίνουν μια μεγαλειώδη νίκη. Υπό την ηγεσία του Γουίλιαμ Γουάλας αντιμετωπίζουν και συντρίβουν στη γέφυρα του Στέρλινγκ, τον αριθμητικά υπέρτερο αγγλικό στρατό. Κόντρα στους 10.000 πεζούς και τους 3.000 επίλεκτους ιππείς, ο Γουάλας επιδεικνύει τη στρατηγική ευφυΐα του και παγιδεύει τις εχθρικές δυνάμεις γύρω από τα στενά της γέφυρας. Οι Άγγλοι στρατιώτες τρομαγμένοι οπισθοχωρούν, η γέφυρα καταρρέει και όσοι είχαν επιζήσει της φονικής μάχης, πνίγονται. Ανάμεσα στους νεκρούς της μάχης αυτής, είναι και ο θησαυροφύλακας του Εδουάρδου στη Σκωτία. Ο Γουάλας γδέρνει το πτώμα του και φτιάχνει με το δέρμα του, θήκη για το σπαθί του.
Το τέλος της χρονιάς βρίσκει τη Σκωτία ελεύθερη. Ο Γουάλας χρίζεται ιππότης και ορίζεται «φρουρός των όπλων» της Σκωτίας, από τους ίδιους ευγενείς που προηγουμένως τον είχαν προδώσει… Το πρώτο εξάμηνο του 1298, βρίσκει τον Γουάλας και τους άντρες του να κάνουν επιδρομές στη Βόρεια Αγγλία, προκαλώντας την οργή του Εδουάρδου. Ωστόσο, ήταν η ταπεινωτική ήττα στο Στέρλινγκ αυτή, που ένωσε τους Άγγλους ευγενείς γύρω από τον Εδουάρδο και τους οδήγησε στο να αντιμετωπίσουν ξανά τον Γουάλας, αυτή τη φορά στο Φόλκερκ. Λέγεται, ότι λίγο πριν από τη μάχη, ο Γουάλας είπε στους άντρες του: «Σας έφερα στον χορό… τώρα ας δούμε αν μπορείτε να χορέψετε…».
Στο Φόλκερκ, οι Σκωτσέζοι θα ηττηθούν κατά κράτος. Οι Ουαλοί τοξότες «βρέχουν τον θάνατο» με τα βέλη τους, οι Σκωτσέζοι ακοντιστές, ανήμποροι, αποδεκατίζονται, το ιππικό των ευγενών οπισθοχωρεί και ο Γουάλας μόλις που καταφέρνει να γλιτώσει. Τον Σεπτέμβριο του 1298, ο Γουάλας παραιτείται από τη θέση του «φρουρού» και τη θέση του καταλαμβάνει ο ευγενής Ροβέρτος Μπρους, μετέπειτα βασιλιάς της Σκωτίας. Ο αγώνας για ανεξαρτησία περνάει στα χέρια των ευγενών μέχρι και το 1302, οπότε και έρχονται σε συμφωνία με τον Εδουάρδο, ενώ ο Γουάλας βρίσκει καταφύγιο στη Γαλλία.
Ήταν 5 Αυγούστου του 1305, όταν ο Γουίλιαμ Γουάλας, μετά από προδοσία του Σκωτσέζου ευγενή Ιωάννη του Μεντίθ, συλλαμβάνεται για προδοσία απέναντι στον Εδουάρδο και οδηγείται σιδηροδέσμιος στο Λονδίνο. Ακολουθεί δίκη παρωδία, στην οποία δεν του επιτρέπεται να έχει υπεράσπιση, ούτε και να μιλήσει. Μονάχα όταν του απαγγέλλεται η κατηγορία, αρνείται την πράξη προδοσίας, ισχυριζόμενος ότι δεν μπορεί να πρόδωσε τον Άγγλο βασιλιά, τη στιγμή που δεν είχε ορκιστεί ποτέ υπακοή σ’ αυτόν. Κρίνεται ένοχος και του επιβάλλεται η θανατική ποινή, η οποία μάλιστα είναι συμβολική για τα εγκλήματά του.
Αρχικά τον σέρνουν επί τέσσερα μίλια από το Λονδίνο στο Σμίθφιλντ με άλογα, αφού πρώτα τον τύλιξαν σε δέρμα βοδιού, για να μην ακρωτηριαστεί από το σούρσιμο.
Εκεί τον κρεμούν, όπως κάνανε με τους φονιάδες και τους κλέφτες, χωρίς όμως να τον σκοτώσουν.
Έπειτα τον ακρωτηριάζουν, τον ξεκοιλιάζουν, και του κόβουν τα γεννητικά όργανα, όπως έπρατταν με τους προδότες.
Στη συνέχεια, για τα εγκλήματά του στις αγγλικούς ναούς και μοναστήρια, η καρδιά, το συκώτι, οι πνεύμονες και τα εντόσθιά του ρίχνονται στη φωτιά.
Τέλος, το άψυχο κορμί του Γουάλας αποκεφαλίζεται και διαμελίζεται.
Το κεφάλι του καρφώθηκε σε ένα παλούκι στη γέφυρα του Λονδίνου, ένα κομμάτι του σώματός του στάλθηκε στη Βόρεια Αγγλία και άλλα μικρότερα στις περιοχές της Σκωτίας, ως προειδοποίηση.
Αν και οι Άγγλοι κατέστρεψαν ολοκληρωτικά το κορμί του Γουάλας, βοήθησαν στην αθανασία του ονόματός του, κάνοντάς τον μύθο.
Στο πέρασμα των αιώνων, ο Γουίλιαμ Γουάλας θα αποτελέσει για τους Σκωτσέζους το υπέρτατο σύμβολο της φιλοπατρίας και της αγάπης για την ελευθερία. Το πρόσωπό του θα αγαπηθεί και θα ταυτιστεί με τον αγώνα για την ανεξαρτησία.
Η ιστορία του θα γίνει θρύλος και ο ίδιος θα μείνει ως ο μόνος, που αν και κατάφερε να ανελιχθεί στα ανώτατα κλιμάκια της κοινωνικής ιεραρχίας, έχοντας μόνο εισιτήριο τη στρατιωτική του ικανότητα, δεν διεκδίκησε ποτέ τον θρόνο.
Τα κατορθώματά του γίνονται τραγούδια στα χείλη του σκοτσέζικου λαού, μέχρι τον 15ο αιώνα, οπότε και το 1470 ο «Τυφλός» Χάρι αναλαμβάνει να τα συγκεντρώσει και να τα δέσει σε ένα έπος, το οποίο και δημοσιεύει με τον τίτλο «Γουάλας».
Για αιώνες το «Γουάλας» θα αποτελέσει το δεύτερο πιο δημοφιλές ανάγνωσμα στη Σκωτία, μετά τη Βίβλο. Αν και η υπερβολή και οι ιστορικές ανακρίβειες περισσεύουν σ’ αυτό, δεν παύει να αποτελεί μία από τις πιο χρήσιμες πηγές για το πρόσωπό του.
Το 1995, ο εθνικοπατριωτικός αγώνας των Σκωτσέζων μεταφέρεται στη μεγάλη οθόνη από τον Μέλ Γκίμπσον, με το σενάριο του «Braveheart» να υπογράφεται από τον υποτιθέμενο απόγονο του Γουίλιαμ, Ράνταλ Γουάλας.
Η ταινία θα λάβει 5 Όσκαρ, ανάμεσα στα οποία αυτό της καλύτερης ταινίας και σκηνοθεσίας. Αν και στις σκηνές των μαχών ο πρωταγωνιστής Γκίμπσον εμφανίζεται βαμμένος με μπλε μπογιά και κίλτ, η αλήθεια είναι ότι οι Σκωτσέζοι πολεμούσαν με «χρώματα», 10 αιώνες πριν, εναντίον των Ρωμαίων, ενώ το κιλτ θα εμφανιστεί μερικούς αιώνες αργότερα.
Ωστόσο, τί και αν ο πραγματικός Γουάλας πολεμούσε με αλυσιδωτό θώρακα. Πλέον, τα μνημεία στη Σκωτία τον αποτυπώνουν σύμφωνα με την εκδοχή της ταινίας, μιας και δεν ήταν μικρό το κύμα τουρισμού που έφερε στη χώρα και ως γνωστόν ο τουρίστας, έχει πάντα δίκιο…
Ανέστης Συμεωνίδηςπηγη
